Alweer een week of wat geleden was ik op een
horrormissie in Berlijn. Er hingen dikke
zware wolken in mijn hoofd en buiten was het weer ook niet zo prettig. Ik moest
rotzooi opruimen en daar ben ik niet zo goed in. Hoewel ik wel steeds beter
wordt in het achterlaten van heel weinig sporen
.
 |
| eisenbahnstrasse |
In de weken ervoor had ik in Kenia een
documentaire geproduceerd met een Duits bedrijf. De regisseur werd een vriend
en via hem regelde ik een appartement in Berlijn. In de Eisenbahnstrasse… dat
klinkt ook al heel gezellig.
Jean woon op het platteland in Brandenburg en
moet voor zijn werk vaak in Berlijn zijn. In dat dorpje waar hij woont, woont
ook een oude vrouw, die heeft hulp nodig en haar dochter heet Suzanne. En die
woont in dat appartement in de Eisenbahnstrasse, maar is dus vaak en veel in
Brandenburg. Jean maakt regelmatig gebruik van dat appartement en nu mocht ik
dat ook.
Het is vreemd om in een appartement te zitten
van iemand die je niet kent, nog nooit gezien hebt en toch tussen haar spullen
te zitten. Zij wist pas een dag van tevoren dat ik zou komen en had geen tijd
om op te ruimen. Mij maakte dat niet zo veel uit, want ik hoefde alleen een
bed, een koffie apparaat en een ijskast voor een biertje. Haar was hing over
een wasrekje, de prullenbakken waren vol papier, de vuilnisemmer was wel leeg
en achter de deur lag een tweetal exemplaren van Die Zeit. Aha… mevrouw is een
intellectueel. Jean had mij verteld dat ik de kamer meteen rechts moest nemen
en dat ik in de kast schone lakens kon vinden.
 |
| vettige keuken |
Langzaam zette ik. stapje voor stapje, in het
huis. Eerst van dat ene kamertje naar de keuken. De ijskast was bijna leeg, er
lag een worteltje in te verpieteren en de melk was over de datum. Verder
allemaal potjes met ingemaakte dingen. Het zag er uit als zelf gemaakt. Het
tafeltje in de keuken was een beetje plakkerig en het gootsteendoekje waarmee
ik het schoonmaakte stonk nadat het nat was gemaakt. Ik pakte een glas en
schonk wat wijn uit een open fles en schonk de rest van de fles in de
gootsteen. Biologische wijn uit zuid Duitsland. Goed onthouden, moet nieuwe
wijn voor Suzanne kopen.
Op alles in de keuken lag een laagje stof en
door de vettigheid was het plakkerig geworden. Suzanne is niet zo erg van het
schoonmaakwerk. Wel van het goede koken. In een kastje vond ik een batterij
pannen. Van heel klein tot een soeppan voor een legereenheid en alle maten er
tussen. En ze waren allemaal gebruikt. In een la lagen haar messen. De keuken
was een beetje een vies zootje, maar die messenla was heel netjes en heel
opgeruimd en de messen waren allemaal scherp geslepen. Het aanzetmes lag
ernaast, vakkundig gebruikt.
Zo, dus die Suzanne is een Zeit-lezende kok.
 |
| noodzakelijke koffie |
Het kamertje waar ik sliep rook naar oud stof.
Ik zocht naar een stopcontact en moest daarvoor wat boeken uit een kast halen.
Achter de kast kwam ik het stof tegen. Dikke zware wolken. Dat stof zat ook in
het oude kleed op de grond, wat weer over een tapijt heen lag. Ik werd er een
beetje kriebelig van. Eigenlijk was die kamer een heel groot stofnest, alleen
het pad van de deur naar het bed was vrijgelopen. Terwijl mijn computer aan het
chargen was wandelde ik door haar boekenkast. Het was een veemde collectie;
veel oude DDR boeken over steden, veel over monumenten en veel over duitsche
geschiedenis. Zware kost allemaal en in al die boeken zaten post-it’s. Suzanne
had een zwak voor ingewikkelde boeken over saaie dingen.
Een intellectuele kok met een geschiedenis
tik, die niet van schoonmaken houdt.
Ik wandelde over straat, deed kleine
boodschapjes en keerde terug om in de in de stofhut te slapen. De volgende
ochtend werden de cirkeltjes die ik door het huis maakte iets groter. Op zoek
naar een internetverbinding veroverde ik een volgende kamer; haar slaapkamer.
Een onopgemaakt bed met een kluwen van haarbandjes, haarklemmen en elastiekjes
op het nachtkastje. Roodbruine haren heeft Suzanne. In de slaapkamer stond ook
haar bureau, op de houten vloer had ze een hard plastic plaat gelegd zodat ze
met haar bureaustoel rijden kon. De stoel was gammel, een leuning was
afgebroken en hing naar beneden, de rijplaat zat vol krassen. Op haar bureau
lagen stapels boeken. Open, met geknakte ruggen, met post-it’s. Ze was
duidelijk ergens mee bezig, iets aan het lezen, zich in iets aan het verdiepen.
De boeken gingen over Oostduitse landhuizen, over tuinen, over insecten en
vogels, over de geschiedenis en de literatuur van het oosten van Duitsland.
Dingen bij Leipzig, Dresden, Vor Pommern. Ik zat een uurtje in haar stoel en
las wat hap snap door de boeken heen.
Je mag natuurlijk iemands post niet lezen, maar
iemands boeken doorbladeren, de aantekeningen op de post-its lezen, is ook al
een hellend vlak. Haar handschrift was schooljuffen netjes. Keurig Duits met
hoofdletters en ringel-essen, punten en komma’s en zeer zorgvuldig. Als ik even
snel een aantekening maak dan denk ik niet over dat soort dingen na, dan
schrijf ik kreten, geen hele nette zinnen. Suzanne wel.
Haar onopgemaakte bed zag er uit alsof ze
groot was, en alsof ze weinig bedbezoekers heeft. De lakens waren wit en
schoon, het enige echt schone in het hele appartement. Het kussen had een diepe
deuk van een hoofd. Suzanne was het huis snel uitgegaan, had haar computer van
haar bureau gegrist en keek niet meer om toen ze de slaapkamer verliet.
 |
| kunst in huis |
De muren van het appartement waren in allerlei
kleuren geschilderd. Ooit was er wel een plan geweest; de ene kamer aarde rood,
de keuken lichtgelig, het kamertje waar ik sliep was donkerrood, haar eigen
slaapkamer was groenig. Maar de verf was goedkoop en gaan verkleuren, de
vlekken waren later bijgewerkt en dat gaf nog grotere vlekken, de butsen en
deuken konden niet verholpen worden en de muren stonden overal vol met volle
boekenkasten. Om het opnieuw te schilderen zou een verhuizing vereisen.
Aan de muren hingen schilderijen. Veel kleine
dingen die eigenlijk stuk voor stuk wel fraai waren, half realistisch. Ik
vermoedde een ex-vriendje met talent, maar net niet genoeg talent om boven het
maaiveld uit te komen. Hij maakte dingen waarin hij beroemde kunstwerken
citeerde. Een interieur van een huis met een man op een stoel en een Van Gogh
aan de muur of een huis met een Matisse bloemen behang, best geinig.
Na het inspecteren van de slaapkamer trok ik
mij weer terug met Die Zeit aan de plakkerige keukentafel met verse koffie. Het
lukt niet in het huis een internetverbinding tot stand te brengen. En door de
donderwolken in mijn hoofd wilde ik geen ingewikkelde klusjes doen of op mijn
knieën met kabels te gaan klooien in het stof of om mensen te gaan bellen over
de Wlan (Duits voor WiFi). Ik besloot naar de kroeg om de hoek te gaan en daar
nog meer koffie te drinken en hun internetverbinding leeg te trekken. Het weer sloeg om.
Het was warm geworden en het huis bleef muf
stinken dus zette ik alle ramen tegen elkaar open. In de Eisenbahnstrasse hebben
huizen, zoals op heel veel plekken in Duitsland dubbele ramen. Dus zette ik
heel veel ramen open.
Om de hoek was niet alleen een internetcafé,
maar ook een kledingzaak en in Kenya kan ik geen kleren vinden, maar in
Duitsland wel. Op de weg terug naar huis zag ik een oude markthal, daar was een
soort boerenmarkt met allemaal leveranciers uit de buurt die echte top
producten verkochten. Ik hoorde dat het buiten hard begon te waaien. De
wijnwinkel verkocht prachtige bio wijnen en voor Suzanne kocht ik een paar
flessen. Zij had geen huur gevraagd, maar een paar flessen wijn zou ze vast wel
accepteren… en teruggeven kon ze sowieso niet. Terwijl ik in de markthal was
begon het te regenen. Ik had geen zin om
me te haasten, maar deed dat toch, al was het maar om niet nat te nat ‘thuis’
te komen. Het regende niet; het hoosde.
 |
| zou dit suzanne zijn? |
|
Thuis vond ik een rotzooi, door de wind waren
de papieren door het huis gewaaid. De stapeltjes die overal lagen, lagen nu in
de stofvlokken op de grond, en in de woonkamer, waar ik nog niet geweest was,
was het wasrek omgewaaid. Ik sloot de ramen, hoewel de wind voor de regen
uitgekomen was en er nu een natte klamme hitte heerste.
Om weer wat orde te scheppen probeerde ik de
stapels papier in de juiste volgorde te leggen, op de plek waar ik vermoedde
dat ze vandaan kwamen. En dan het wasrek. Suzanne was niet alleen een lange,
maar ook een vrij stevige vrouw. Hoe intiem is het om iemands was op te ruimen?
Ik zou er geen probleem mee hebben als iemand dat voor mij zou doen, ondanks de
gaten in mijn onderbroek. En het was schone was. Zou Suzanne het erg vinden als
ik haar was zou opvouwen? Ik heb nog nooit de was van iemand opgevouwen die ik
niet heel goed ken, maar Suzanne zou ik waarschijnlijk nooit leren kennen. Kan
je je schamen voor iemand die je niet kent?
Suzanne kende ik al een beetje, ik kende haar boekenkast, haar
handschrift, haar kookkunsten, de kleur van haar haar…
Maar zij kende mij niet.
In de woonkamer ruimde ik het wasrek op en
vouwde haar kleren in stapeltjes. Maakte een plekje op haar tafel stofvrij en
legde daar de stapeltjes neer. Aan de muur daar hing, achter de home trainer
een grote tekening van een vrouw met roodbruin haar. Ee meer dan levensgroot
portret. Dat zou Suzanne wel eens kunnen zijn, maar wie wil er nou een levensgroot
portret van zichzelf in huis hebben. Ze zag en groot en stevig uit, maar niet
heel dik, en de onderbroeken die ik aan het opvouwen was waren toch echt van
een dikkige vrouw. Er ging vrij veel uitgerekt elastiek door mijn vingers. Als
dat Suzanne was, was het de Suzanne van een paar jaar geleden.
 |
| mooie bilbliotheek |
Op weg naar Nederland reed ik bij Jean langs.
Ik moest hem de sleutels van het appartement brengen. Hij heeft een oude
boerderij gekocht in een klein dorp en langzaam restaureert hij schuur na
schuur terwijl hij ondertussen overal op
de wereld mooie documentaires maakt. Toen we de volgende ochtend zaten te
ontbijten reed er een oude Volkswagen Polo voorbij “Dat is Suzanne… zullen we
haar uitnodigen voor koffie?” Jean keek me aan met een schalkse blik en ik zei:
“Nee, ik ken Suzanne al en vind haar geweldig… ik wil haar graag niet in het
echt zien.” Jean is een halve kunstenaar en snapt dat soort dingen. Hij vroeg: ”…en
hoe ga je dat oplossen?” en ik zei: “De volgende keer wil ik dat ze voor ons
kookt en dat ze me vertelt over Schloss Brandenburg, over de tuinen van Sans
Sousci, dat ze vertelt over Gartenentwurf im DDR-zeit, dat ze vertelt over het
project van telefooncellen vol met boeken….”
“…Oh, dat project is hier, hier in het dorp…”
zei Jean.
 |
| kerk met bibliotheek |
|
En we wandelden naar het kerkje en de
telefooncel en Jean vertelde dat Suzanne zo’n geweldige, ferme vrouw is, dat
ze zo goed voor haar moeder zorgt en als ex-DDR meisje niet aan de bak komt in
de nieuwe wereld. Haar specialisatie als
kunsthistorica in de geschiedenis van de Duitse tuinen is een klein werkgebied.
Hij vertelde dat hij haar altijd onderdak zou geven en dat ze geweldig kan koken maar altijd vergeet daar geld voor te vragen en
dat ze dat dus steeds minder doet. Van
haar bijstand komt ze niet rond en ze krijgt een beetje extra geld omdat ze
voor haar moeder zorgt.
Ik hou van mensen als Suzanne, waar ik dan ook
nog kan logeren.
Voor een paar flessen wijn en wat snacks.
Zonder dat ze me kent.
Haar was ruim ik graag op en wil haar altijd onderdak geven.
 |
| jeans bauernhof...en mijn motorfiets |
Kuki is een chique Italiaanse die een jaar of
45 geleden vanuit Venetië naar Kenya kwam. Ze werd met hart en ziel verliefd
werd op het land. Haar Italiaanse man verongelukte hier na een paar jaar, haar
zoon werd door een pofadder gebeten en bezweek. Ondanks deze tegenslagen bleef
ze en zette ze zich in voor haar 111.000 hectare land en de dieren die er op
leven, de mensen die er op en om leven. Zij trok aan alle bellen, rende van
sponsor naar financier, van journalist naar politicus en op die manier
agendeerde ze het behoud van de natuur, de co-existentie van volkeren en
ontwikkelde een nieuwe manier van natuurbehoud.http://www.gallmannkenya.org/ Zij werd een boegbeeld van haar eigen wildpark
en een van de vele boegbeelden van conservering van natuur. Iedereen in dit
land kent haar en ook er buiten heeft zij een enorme reputatie, niet alleen
door het boek dat zij schreef en dat in miljoenen exemplaren wereldwijd
verkocht werd (I dreamt of Africa) en verfilmd werd met Kim Bassinger in de
hoofdrol (echt een draak van een film). Haar charisma en overredingskracht zijn
beroemd en iedereen op de wereld die ook maar een greintje gevoel voor Afrika
heeft is bij haar langs geweest. Prins Bernhard had een buitengewone relatie
met haar en ook andere wereldleiders (vooral mannen) willen graag wakker worden
in het bed met uitzicht over de flamingo;’s van het Baringo meer, de grazende
buffels of ’s nachts waker worden van de tientallen olifanten om je tent of
rondstruinende leeuwen. Kuki is een entertainer met een groot hart en een
enorme persoonlijkheid Ze is een levende legende.
Eén maal per jaar organiseert Kuki de Highland
Games for Peace. Daar wil ze dat de stammen gezamenlijk sporten, rennen,
speerwerpen, dansen, zingen, feesten etc. Uit de dorpen op en rond haar gebied,
en uit andere conflictgebieden in het land kwamen zo’n 1100 sporters. Omdat dit
een groot en kleurrijk spektakel is, is het leuk om daar heen te gaan. Dat
vinden zo’n 400 mensen uit Nairobi en een aantal internationale gasten. De plek
waarop de games plaatsvinden is ook niet zuinig. Een grote open vlakte op de
hellingen van Kuki’s land met een heel wijds uitzicht over de hele regio, vlak
naast de landingsbaan (gasten komen ook per vliegtuigjes). Er is een permanent
tentenkamp voor de gasten maar je kan ook je eigen tent meenemen. De feesttent
was groot genoeg voor 1000 mensen. 
Bij de openingsceremonie spraken de vertegenwoordigers
van de verschillende stammen en bijzondere aandacht was er voor de
conflicterende partijen uit de Tana Delta waar de afgelopen maanden zo’n 200
mensen zijn vermoord. Mijnheren die elkaar 2 weken geleden nog de hersen
insloegen stonden nu vrede en liefde te verkopen. Ook tussen andere stammen gaat het niet
lekker: tussen de Pokot en de Samburu botert het niet, de stedelingen en de country
dwellers gaan ook niet zo fijn samen, de Kikuyu uit de buurt worden met de nek
aangekeken. Iedere afvaardiging mocht bij de opening het woord voeren maar deed
dat in hun eigen taal, dus ik weet niet of de bedoeling goed overkwam bij de
anderen. De Italiaanse priester, de moslim leider en zelfs de Israelische
ambassadeur die als rabbi optrad, gingen voor in gebeden. 
Als allerlaatste afsluiting greep Kuki zelf de
microfoon en met een krachtige stem bedankte ze iedereen en deed een oproep
voor de vreedzame co-existentie. De volgende keer als de Highland Games for
Peace georganiseerd worden zal na de verkiezingen in maart 2013 zijn. De vorige
verkiezingen van 2007 liepen uit op een bloedbad waarbij de verschillende
etnische groepen elkaar over de kling joegen. Kuki nam het voortouw en deed een
oproep om het deze keer net zo vredig te laten verkopen als de Highland Games.
De leiders van de stammen knikten en stemden in. 
