We klauterden uit het kleine vliegveld op het airport van Dushanbe en werden makkelijk Tadjikistan ingestempeld. We vonden een taxi die ons naar een hand vol hotels reed. Alles was vol en van eerste keus degradeerden wij ons n
aar de tweede en de derde om tenslotte bij de vierde keus uit te komen.De onderhandeling met de taxichauffeur ging via de telefoon, hij kende geen engels en wij geen russisch, tadjieks of wat hij verder sprak. Zijn zoon kon wel engels en zat thuis, en zo tijdens het overhandigen per telefoon kwamen we tot een bestemming en een prijs. We reden de stad in (eerst naar de ambassade van Uzbekistan, die al dicht was... de spanning stijgt). We ontdekten dat de gebouwen hier hoger en ouder waren dan in Bishkek, dat de vrouwen vreemde jurken aan hadden die het midden hielden tussen een lelijk, goedkoop gordijn, een op de kermis gewonnen deken, een Iraanse moslim tent en een onhandig trainingspak. Deze stad is een slordige 1000 kilometer van Bishkek verwijderd en gaf een heel ander gevoel. Tadjikistan is islamitischer en de taal valt niet, zoals in Kazachstan, Kyrgistan en Uzbekistan onder de Turkse talen, maar is een variant van het Iraanse farsi.
Tadjikistan heeft, net als de andere landen in dit gebied, ernstig te lijden onder corruptie en nepotisme, het is een door de maffia beheerst zootje dat in de hand gehouden wordt door een kunstmatige balans tussen de clans. In tegenstelling tot Kirgizie zijn hier de meeste Russen weggegaan. Officieel wordt de export van werkkracht (voornamelijk naar Rusland) gezien als een groot probleem, maar de import van het geld dat deze lui terug sturen naar hun thuisland om de familie’s te onderhouden is goed voor ca 50% van het bruto nationaal product. In tegenstelling tot de andere voormalige Sovjet Republieken in deze regio heeft Tadjikistan, net als Kirgizie, geen grondstoffen op een beetje goud en dergelijk moeilijk te winnen spul na. Het land is veel armer dan de andere landen die we tot nu toe bezochten en heeft, door de vreemde imperialistische regels van Stalin en andere overheersende machten een vreemde geografische vorm. Tot een tiental jaar geleden heersten hier stammen- en clanoorlogen. In de Russische tijd was het geloof verboden (‘opium voor het volk’, blijft een fijne term) en nu, sinds 1996, mag het weer en komen er allerlei buitennissige godsdiensten om de hoek kijken, voornamelijk varianten van de islam, die allemaal gesponsord worden door islamitische belangenbehartigers elders in de wereld. Het varieert van Al Qaeda tot de Aga Khan, van de Saudi’s tot Teheran en Amerikaanse sufi’s.
Uiteindelijk heb ik The Great Game van Hopkirk nergens gevonden, niet in mijn kast thuis, niet in airport winkels en niet in boekhandels hier, en dus ook niet gelezen, Dat is jammer want het geeft een fijn historisch beeld van de vele slagen en de lange strijd om dit gebied; de bergketens bij de Pamir highway, de wegen tussen Samarkand in Uzbekistan en Herat in Afghanistan, de toegang tot de Karakoram highway die de verbinding is tussen Urumchi in China en de Pakistaanse vlaktes. Het gaat hier over verbindingen en transport; de brug tussen Rusland en de zee, de olievelden in Kazachstan en toegang tot de wereld, de as tussen China en Europa. De slag die vanaf de tijd van de zijderoutes tot nu toe gevoerd wordt om belangen veilig te stellen. Die wegen worden nu nog steeds gebruikt maar dan voor andere goederen dan zijde en kaneel. Nu is Tadjikistan de grote doorvoerder voor de verdovende middelen uit Afghanistan. Men gaat er van uit dat zo’n 80% van de producten die met de papaver gemaakt worden uiteindelijk via dit landje naar de wereld getransporteerd worden. Voor de vorm worden er duizenden kilo’s per jaar aangehouden om aan te tonen dat de Tadjiek republiek een loyale partner is in de hopeloze strijd tegen de verslavingen. Maar waarschijnlijk is dit een fractie van de totale doorvoer. Verder rijdt de top league van dit land in extreem dikke auto’s en hebben rekeningen in Zwitserland. Hoe zou dat toch komen?
Dergelijke dingen zie je allemaal niet als je met de taxi van het vliegveld het land in rijdt. Dan zie je alleen brede straten met bomen, met van die vrouwen in lelijke gordijnen en mannen in leren jassen. De auto’s zijn minder dik dan in Kyrgizie en
er staan meer Breznjev gebouwen slecht in de verf en meer kinderspeelplaatsen. (maar die zagen we pas toen we het obligate wandelingetje gingen maken.) De tocht met de taxi duurde lang; door de relatieve stabiliteit van dit land is het door veel NGO’s gekozen als hun uitvluchtshaven voor hun werk in de grote regio. De stad wemelde van de conferenties en dus konden wij kiezen tussen een suite in Hotel Tadjikistan (850 USD) en een dump in een Breznjev hotel met stinkende dekens, grauwe handdoeken en een gebrek aan lakens. De kribbige dame bij de receptie vroeg nog steeds een klein godsvermogen voor tja.. voor wat, een negatieve service ... dus kozen wij de laatste optie.
De ranzigheid, het vettige stof en de doorleefdheid van de kamer zorgden er voor dat we een authentiek ex-USSR gevoel kregen. Alles wat je aanraakt doe je met tegenzin, bij het douchen heb je het gevoel dat je alleen maar plakkeriger wordt. Het was dus noodzakelijk om zoveel mogelijk tijd buiten de kamer door te brengen. Gelukkig was er in de grote straat, de Rudaki, een cafe met een uitnodigend Sagafredo bord. Nou ben ik niet zo van de multinationals die voor mij bepalen wat wel en niet lekker is. (da’s een beetje een lastige opmerking als je met een Unilever-man op reis bent maar MacD, Captain Saunders,Wendy noch Starbucks zijn mijn vrienden). Sagafredo komt al aardig in de buurt van die league maar was hier toch een uitkomst. Vanaf het terras konden we kijken en zagen dat de vrouwen minder mooi waren dan in Bishkek en zeker in Almati, zagen we dat de regeringswagens geen voorrang kregen maar namen, zagen we dat de trolley bus niet bij het bushokje, maar 10 meter verder stopte, zagen we dat zelfs mevrouwen in vreemde jurken kunnen lonken hier hoewel het er niet spannender op wordt. Voor het eerst op deze reis zagen we bedelaars. Dat natuurlijk onder het genot van een kopje Segafreddo koffie bediend door jongens die goed Engels kunnen en ons de weg konden wijzen en richting konden geven.
Op het terras zat een man met een professionele camera die er buitenlands uit zag en die ik Engels hoorde spreken. Symon is een brit die bezig is een documentaire te maken over de labour export hier. Hij vertelde dat deze labour export projecten aanvankelijk gericht waren op het leveren van vrouwen als huishoudster in Rusland, dat er vervolgens mannen werden geexporteerd voor de bouw. Hij vertelde dat iedereen die in de voormalige USSR geboren is een visum kan krijgen voor Rusland en dat de export van werkkracht een grote bron van inkomsten is geworden en dat nu de vrouwen als maids geexporteerd worden naar de Emiraten en dat de mannen als bouwers zullen volgens. Een heel nieuwe dimensie aan deze tak. Het zijn staatsbedrijven die het regelen, die commissies nemen en die de lonen uitbetalen. Veel van de mensen komen in de knel in de verre vreemde landen en dan zorgt de staat niet voor hen, maar zolang ze succesvol zijn neemt de tadjiekse staat een percentage. Hij plaatste dit in een historische context, al eeuwen is Tadjikistan een transit plek, mensen komen, mensen gaan, van joden en moslims, zigeuners en christenen, mensen uit Turkije, Rusland, Azarbeijan, Syrie, China, India en noem de hele rits maar op: de hele buurt is langs gekomen, iedereen heeft iets achtergelaten of meegenomen. Dan zijn er nog clans die historisch hier zitten en van alles claimen uit historisch perspectief maar geworteld zijn in een non-litteraire en middeleeuwse traditie (tegenwooordig wel voorzien van mobile phone en mercedes)... maar het ging om de transit van werkkracht en niet over die andere wortels. Tegenwoordig zijn grenzen een belemmering en worden eeuwenouden tradities doorsneden door de mannen van de customs met een stempelapparaat en een barcode lezer. Grenzen zijn een postkoloniale interventie in dit gebied dat nooit gekoloniseerd is. Als je het communistische Rusland als een van de laatste koloniserende mogendheden ziet, dan is de dekolonisatie hier pas 15 jaar oud. Binnen dat koloniale stelsel was het eenvoudig om een baantje in Leningrad of Moskou te nemen, nu is het een landverhuizing om naar St Petersburg te gaan en geldt de dienst van Western Union als een kapitaal im/export. De Britse documentaire maker Symon-met-de scheve-bril pleitte er voor de grenzen tussen de ex-sovjetstaten in deze regio op te heffen en er het eerste grenzenloze gebied ter wereld van te maken. Op zich een visionaire gedachte, maar een beetje onpraktisch en illusionair.
Wel was het betoog van hem een duik in het bad van de status quo hier. Hij reist al een kleine 15 jaar in deze buurt rond, kent het klappen van de zweep, maar ik betwijfel of hij genoeg afstand heeft om de helicopter view op de stituatie te behouden.
Desalniettemin was het interessant om met hem te spreken.
Na deze eerste blikken op de stad verruilden we de veilige haven van het cafe terras en wandelden we naar een Libanees restaurant dat ons was aanbevolen, via een pleintje met een gruwelijk lelijk beeld van een van de eerste leiders van deze regio, mijnheer Ismael Samani. Wat ie precies gedaan heeft weet ik niet, maar het zal niet veel goeds geweest zijn, want anders hadden ze wel wat meer hun best gedaan op dit beeldhouwwerkje. Maar het voordeel van dat soort pleinen is dat er ruimte was om tussen het verkeer door te aerobieën. Bij de Libanees konden we buiten zitten waardoor we geen last haden van de teringherrie van de muziek binnen, maar door het glas heen wel konden lonken naar de buikdanseres. Internationale delegaties van NGO’s zaten er wat besmuikt naar te kijken naar de gloedvolle vetrolletjes van de danseres, todat de vrouwen uit de gezelschapjes vertrokken waren en de heren hun jasjes uitdeden. De sfeer sloeg meteen om.
De derde woensdag in mei is een belangrijke dag voor voetbalfanaten. De finale van de Champions League mag niet gemist worden. Op elke plek in de stad waar we geweest waren vroegen we of er een tv was en of ze die avond de finale zouden broadcasten. Steeds kregen we een negatief of een ontwijkend antwoord. Uiteindelijk besloten we dan maar naar het duurste hotel in de stad te gaan om daar in de lobby een van de grote flat screens zender voor zender af te zoeken. De staff vond het niet zo’n goed idee dat we met stoelen gingen slepen, maar dat vonden wij niet erg. Om half twaalf (lokale tijd) waren de voorbeschouwingen nog op geen één zender te vinden, de 15 Russische, 1 Oezbeekse, en 3 Tadjikische zenders zonden allemaal iets anders uit dan sport. Om kwart voor twaalf was dat nog zo, Wouter en Daan begonnen rond te benen en naar andere afstandbedieningen te zoeken, om 12 uur was er nog geen verandering, de wedstrijd was begonnen en werd op geen een beschikbare zender uitgezonden. Dat was onmogelijk, de afstandbediening werd ingeruild voor een telefoon en Wouter belde zijn vader en Daan zijn vriendin om er gelijktijdig achter te komen dat de wedstrijd niet vandaag, maart zaterdag zou zijn. Kribbig, teleurgesteld en opgelucht wandelden we naar het hotel terug. Kribbig omdat de heren niet geinformeerd waren over de verandering in het schema, teleurgesteld omdat die fijne voetbalpot niet doorging, opgelucht omdat er nog niets gemist was. Nu kwam er echter wel een grote druk te liggen op de slaapplaats van zaterdag nacht... dat moest ineens een plek zijn met een tv.
Terug in het hotel dronken we nog een klein slokje wodka en gingen tussen de vettige lakens liggen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten